AZBEST - INFORMACJE OGÓLNE
Azbest znany jest od kilku tysięcy lat. Szerokie jego zastosowanie nastąpiło w okresie ostatnich 100 lat. Azbest stosowano w produkcji około 3000 wyrobów przemysłowych. Był wykorzystywany do produkcji wyrobów budowlanych, szczególnie płyt dachowych i elewacyjnych, a także do produkcji rur, kształtek do kanałów wentylacyjnych, instalacyjnych, wyrobów tekstylnych, mas ogniotrwałych i uszczelniających. Z uwagi na swoje niewątpliwe zalety, jak: odporność na wysokie i niskie temperatury, działanie substancji żrących, elastyczność, dobre właściwości mechaniczne, odporność na wodę morską, wytrzymałość na rozciąganie i zgniatanie, wykorzystywany był jako cenny surowiec również w Polsce.
Dopiero w latach 80-tych ubiegłego wieku, azbest uznany został za jeden z najbardziej rozpowszechnionych czynników rakotwórczych w środowisku. Poszczególne państwa Unii Europejskiej, jak i inne, w tym USA, Kanada i Japonia już w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, zakazały stosowania azbestu bądź ograniczyły lub zabroniły obrotu materiałami zawierającymi azbest oraz importu takich materiałów na swój obszar. W Polsce ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest rozwiązała problemy związane z produkcją wyrobów zawierających azbest, wprowadzaniem na terytorium Rzeczypospolitej Polski azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz ich obrotem. Ustawa zapobiegła dalszemu stosowaniu i wytwarzaniu wyrobów zawierających azbest, pozostały problemy obecności w środowisku ogromnych ilości wyrobów azbestowo-cementowych, które ulegając degradacji, stanowią źródło ciągłej emisji włókien azbestu do powietrza. Bezpieczne użytkowanie i usuwanie wyrobów zawierających azbest stosowanych od wielu, wielu lat na terenie kraju musi być prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi i odpowiednimi procedurami tak, aby prowadzony proces nie stanowił zagrożenia zdrowia zarówno osób wykonujących te prace, mieszkańców jak również nie stanowił zagrożenia dla środowiska.
AZBEST A ZDROWIE
Azbest jest niebezpieczny tylko wtedy, gdy jest pokruszony, a jego włókna dostają się do powietrza – w postaci pyłu azbestowego. Jeżeli włókna te są wdychane, mogą spowodować poważne choroby. Choroby te są jednak niezwykle rzadkie wśród osób, które nie są narażone na działanie dużych ilości azbestu. Głównie rozwijają się u osób, które regularnie pracują lub pracowały przy azbeście.
- Azbestoza jest nieodwracalnym procesem powstawania blizn w płucach, które prowadzą do poważnych trudności z oddychaniem. Może się dalej rozwijać nawet wtedy, gdy dana osoba nie jest już narażona na działanie azbestu.
- Nowotwór płuc. Osoby pracujące regularnie przy azbeście są bardziej zagrożone nowotworem płuc.
- Międzybłoniak jest nieuleczalnym nowotworem tkanki wyściełającej wnętrze klatki piersiowej lub jamy brzusznej. Jego występowanie w ogólnej populacji jest bardzo rzadkie, ale w przypadku osób pracujących przy azbeście prawdopodobieństwo jego wystąpienia jest większe.
Choroby spowodowane przez azbest rozwijają się bardzo powoli. Objawy azbestozy mogą wystąpić po 10–20 latach, a objawy nowotworów wywołanych azbestem – nawet po 40 latach.
REGULACJE PRAWNE
ZAKAZ STOSOWANIA AZBESTU
W Polsce na mocy ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbestwprowadzono zakaz produkcji wyrobów zawierających azbest.
W 2002 r. wdrożono Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, a w 2010 r. przyjęto Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032.
Jego główne cele to:
- usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,
- minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu,
- likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.
OBOWIAZKI WŁAŚCICIELA WYROBÓW ZAWIERAJACYCH AZBEST
1) INWENTARYZACJA
Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13.12.2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31), właściciel, zarządca lub użytkownik miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest, przeprowadza inwentaryzację zastosowanych wyrobów zawierających azbest, przez sporządzenie spisu z natury. Osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami przedkładają informację wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Informację sporządza się w dwóch egzemplarzach: jeden egzemplarz przedkłada się właściwemu organowi, drugi przechowuje się przez okres jednego roku, do czasu sporządzenia następnej informacji.
Informacja o wyrobach zawierających azbest – sporządzana jest celem wykazania ewentualnych zmian w ilości posiadanych wyrobów zawierających azbest - podlega corocznej aktualizacji w terminie do 31 stycznia każdego roku.
2) OCENA STANU WYROBÓW ZAWIERAJACYCH AZBEST
Ponadto, zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r., Nr 71, poz. 649 z późn. zm.) oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 162 poz. 1089), które weszło w życie 18 września 2010 r., właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, zobowiązany jest do przeprowadzenia kontroli stanu tych wyrobów w terminach wynikających z oceny tych wyrobów. Z przeprowadzonej kontroli okresowej sporządza się „Ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest.
Wzór oceny określa załącznik do rozporządzenia w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. Przeprowadzenie takiej kontroli jest obowiązkowe. Wzór formularza zawiera opis i lokalizację obiektu oraz arkusz oceny stanu obiektu w pięciu grupach, pozwalający określić tzw. stopień pilności. W zależności od ustalonego stopnia pilności należy podjąć określone działania:
• stopień pilności I – wymagane pilnie usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie;
• stopień pilności II – wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku;
• stopień pilności III – wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat.
USUWANIE AZBESTU
Prace polegające na usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie wyposażenie techniczne i socjalne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniających pracowników przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawierających azbest. Wykonawcy prac powinni posiadać odpowiednie zezwolenie na prowadzenie działalności, w wyniku której powstają odpady niebezpieczne.
Po wykonaniu prac związanych z usunięciem wyrobów zawierających azbest wykonawca prac zobowiązany jest do złożenia właścicielowi lub zarządcy nieruchomości oświadczenia o prawidłowości wykonania prac i o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych.
Wyroby i odpady zawierające azbest powinny zostać odpowiednio oznakowane, a ich transport, należy wykonać w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska
Odpady zawierające azbest mogą być unieszkodliwiane jedynie poprzez składowanie na odpowiednich składowiskach odpadów niebezpiecznych.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. 2011 r. Nr 8 poz. 31 z późn zm.), do dnia 31 grudnia 2032 r. dopuszczalne jest wykorzystywanie wyrobów zawierających azbest w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi.
TERMIN USUNIĘCIA AZBESTU
31 grudnia 2032 r. jest jednocześnie datą, przed upływem której należy oczyścić instalacje lub urządzenia zawierające azbest. Oczyszczenie polega na usunięciu lub wymianie wyrobów zawierających azbest na bezazbestowe w sposób, który nie stwarza zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi.
